Nie ma chyba osoby, która byłaby w stanie wyobrazić sobie wieczerzę wigilijną bez potraw z kapusty czy bez dań z makiem. Takie posiłki są najbardziej charakterystyczne i goszczą na stołach w trakcie wigilijnej kolacji w wielu domach w naszym kraju. Każde danie ma znaczenie symboliczne, o którym warto pamiętać kosztując poszczególnych potraw.
Jednym z najbardziej popularnych dań wigilijnych bez wątpienia są kluski z makiem, które są chętnie spożywane zarówno przez dzieci, jak i przez dorosłych. Potrawa ta jest przygotowywana z makaronu, mielonego maku oraz bakalii (orzechów, rodzynek, kandyzowanej skórki pomarańczowej). Do klusek z makiem dodaje się ponadto miód, który od wieków uznawany jest za magiczny składnik, który nie tylko chroni przed złem, ale również zapewnia dostatek.
Zgodnie z wigilijną tradycją przynajmniej jedna potrawa pojawiającą się na stole w trakcie kolacji powinna zawierać w swoim składzie mak. Podczas gdy ziarna zbóż miały symbolizować nieśmiertelność i życiodajną moc, to mak oznaczał obfitość oraz płodność. Spożywanie dań z makiem miało zapewnić członkom kolacji bogactwo oraz pomyślność w nadchodzącym nowym roku.
Mak jest składnikiem wielu rozmaitych dań wigilijnych, które na ogół są przygotowywane na słodko. Wśród nich można wymienić chociażby makówki (serwowane przede wszystkim w trakcie wieczerzy wigilijnej na Śląsku), strucle makowe czy pierogi na słodko. Dość znanym wigilijnym daniem jest również kutia, która jadana jest nie tylko w Polsce. Potrawa ta znana jest także w kuchni litewskiej, rosyjskiej, ukraińskiej oraz białoruskiej.
Wigilijna kutia jest daniem, które najczęściej w czasie kolacji w dniu 24 grudnia pojawia się na stołach u mieszkańców Białostocczyzny, Dolnego Śląska oraz Śląska Opolskiego. Nazwa tej specyficznej potrawy wywodzi się od ukraińskiego słowa “pestka”, chociaż niektóre źródła wskazują na nieco inną etymologię, mianowicie wiążącą się raczej ze słowem “kąt”.
Tradycyjna kutia jest przygotowywana z ziaren maku, pszenicy, a także z bakalii oraz miodu. Niektóre gospodynie domowe do przyrządzania tego dania używają również mleka lub śmietanki (głównie do polania potrawy). Współcześnie do kutii dodaje się ponadto składniki, które niegdyś nie były ogólnodostępne (kandyzowaną skórkę pomarańczową, orzechy czy migdały).
W kuchni białoruskiej oraz ukraińskiej do przyrządzania kutii wykorzystywana jest nie tylko pszenica, ale i kasza jęczmienna. Niekiedy potrawa ta przygotowywana jest także z ryżu. Sekretem smacznej kutii jest usunięcie twardej łuski, którą otoczona jest pszenica – dzisiaj czynność ta jest wykonywana ręcznie jedynie przez mieszkanki niektórych wsi.